Σημάδια για μυστικές τελετουργίες στους Μινωικούς Λαβυρίνθους

Κνωσός. Η αίθουσα του θρόνου με τα πολλά σύμβολα των μυστηρίων.

Ασφαλής μπούσουλας για όλους τους αρχαιολόγους-ανασκαφείς και των τεσσάρων Μινωικών Παλατιών στην Κρήτη, φαίνεται ότι στάθηκαν τα σημάδια που είναι χαραγμένα στους τοίχους τους και που επεσήμανε πρώτος ο Sir Arthur Evans στην Κνωσό.
Κείμενο- Φωτογραφίες: Νίκος Ζερβονικολάκης
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1900 ένας από τους δυο αρχαιολόγους, που άρχισαν εκείνη τη χρονιά ανασκαφές για την ανακάλυψη του Μινωικού Παλατιού στη Φαιστό, ο Φρειδερίκος Άλμπερ, σε μια επιστολή του προς τον Ιταλό ακαδημαϊκό και Γερουσιαστή, Ντομένικο Κομπαρέτι, γράφει μεταξύ άλλων: «…Τα καλύτερα νέα έρχονται από τη Φαιστό, όπου ανακαλύψαμε το Μυκηναϊκό παλάτι (…) Το ανακτορικό συγκρότημα έχει σημεία στις πέτρες σαν εκείνα της Κνωσού, 24 διαφορετικά σημεία μέχρι τώρα, αλλά ακόμη δεν βρήκαμε εγχάρακτες πινακίδες, αν και ελπίζω ότι θα βρούμε αργότερα».
Τα χαραγμένα σύμβολα στους τοίχους του παλατιού της Φαιστού είναι πολλά και διατηρούνται σε καλή κατάσταση, προσεγγίσιμα και ορατά από ένα προσεκτικό επισκέπτη του ανακτόρου.
Σύμβολα-γρίφοι, όσο και τα Κρητικά-Μινωικά Μυστήρια, που αποτελούν και τη μήτρα όλων των μετέπειτα μυστηρίων στο Μεσογειακό χώρο. Σημάδια που έχουν να κάνουν με την εξουσία, αλλά και το Ιερατείο. Εντοπίζονται μόνο στα παλάτια και ήταν απόκρυφα, σε μυστικά σημεία-περάσματα ή αίθουσες λατρευτικές (Ιερά) και αίθουσες, που είχαν να κάνουν με τα πρόσωπα της εξουσίας.
Οι αρχαιολόγοι που έχουν ασχοληθεί με αυτά τα δυσερμήνευτα ή πιο σωστά «ερμητικά» σύμβολα, δεν κατάφεραν να τα αποκρυπτογραφήσουν, εκτός από ορισμένα, όπως ο Διπλός Πέλεκυς, το Δέντρο και το Αστέρι, που θεωρούνται ερμηνεύσιμα.
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει σε ένα άρθρο του ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολόγους-ανασκαφείς, που δεν είναι πια στη ζωή, ο Γιάννης Σακελλαράκης, ο οποίος είχε ασχοληθεί με αυτά τα χαραγμένα σύμβολα: «Μήπως και προχώρησε ουσιαστικά η έρευνα με την ανεύρεση στις Αρχάνες λίγων ακόμη πινακίδων της κάπως πιο προχωρημένης μινωικής γραφής, της Γραμμικής Α΄; Κι αν πάλεψε η Έφη (εννοεί τη γυναίκα του, επίσης αρχαιολόγο Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη) με τα ιδεογράμματα ανδρών και γυναικών αυτής της γραφής, ποιο ήταν το μινωικό μήνυμα που πήραμε; Πόσο μακρινή είναι η ελπίδα μου πως σύντομα θα ανακαλύψουμε ένα νέο, απροσδόκητο, ίσως, αρχείο σε μια θέση που γνωρίζω, μοναδική ελπίδα πως θα αποκρυπτογραφηθεί κι αυτή η γραφή; Τα δημοσιευμένα «κεραμικά σημεία» της Ηπειρωτικής Ελλάδας, του Αιγαίου και της Κρήτης, ακόμη και το τελευταίο «κεραμικό σημείο» που διακρίθηκε φέτος σε όστρακο της Ζωμίνθου κρύβουν τα μυστικά τους στον πηλό, στο σχήμα του αγγείου ή και στο χαμένο περιεχόμενό του. Το ίδιο και τα λεγόμενα «τεκτονικά σημεία» που χαράκτηκαν σε διάφορες μινωικές πέτρες, άσχετα αν καταπιάστηκα κι εγώ πριν χρόνια και με αυτό το αίνιγμα». Το άρθρο αυτό έχει ένα αινιγματικό τίτλο, όπως το συνήθιζε συχνά ο αρχαιολόγος και ανασκαφέας: «Η Ευτυχής ανωνυμία της προϊστορίας».

Χαρακτηριστικό σύμβολο του Οβελού, σε βαθιά χάραξη, σε ένα πωρολιθικό δόμο του Μινωικού Ανακτόρου στα Μάλια.

Ίσως είναι ο μόνος αρχαιολόγος που έχω υπ’ όψη μου, ερευνώντας αυτό το θέμα, ο οποίος διατυπώνει μια διαφορετική άποψη γι’ αυτά τα αινιγματικά χαράγματα, αμφισβητώντας έτσι ότι πρόκειται για «τεκτονικά σημεία».
Ωστόσο, το αίνιγμα για τα χαράγματα αυτά στους τοίχους των Μινωικών παλατιών, παραμένει. Θα μπορούσε αυτά τα (δεκάδες) αινιγματικά χαράγματα να συγκροτούν από μόνα τους μια «γλώσσα μυστηρίων», μια «γλώσσα μύησης», μια «γλώσσα τελετουργική», που η αποκρυπτογράφησή της θα έλυνε ενδεχομένως και τον γρίφο των αρχαιότερων μυστηρίων του κόσμου, των Μινωικών Μυστηρίων.
Ο αρχαιολόγος και ανασκαφέας του Μινωικού Ανακτόρου στη Ζάκρο, ο Νικόλαος Πλάτων αναφέρεται και αυτός στα λεγόμενα «τεκτονικά σημεία», χωρίς να τα χαρακτηρίζει, περιγράφοντας μόνο τη μορφή που έχουν τέσσερα από αυτά που βρέθηκαν στη Ζάκρο και είναι: Ο Διπλός Πέλεκυς, το Τρίαιχμο, ο Οβελός και ο Αστέρας. Τα σύμβολα αυτά είναι χαραγμένα πάνω σε πωρολιθικές πέτρες. Είναι μάλλον φανερό ότι και ο Νικόλαος Πλάτων κρατάει μια απόσταση από τον χαρακτηρισμό αυτών των συμβόλων και περιορίζεται απλά στην καταγραφή τους και στην περιγραφή τους μορφολογικά.

Ο Πεσσός με τους Διπλούς Πελέκεις στο Ανάκτορο των Μαλίων συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επισκεπτών.

Στα Μάλια, αντίθετα, οι αρχαιολόγοι που έκαναν τις ανασκαφές, φαίνεται να ασπάζονται πλήρως την άποψη ότι τα χαράγματα στους τοίχους του ανακτόρου είναι «τεκτονικά σημεία».
Στο βιβλίο: «ΟΔΗΓΟΣ ΤΩΝ ΜΑΛΙΩΝ/ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟΚΑΙ Η ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΛΑΚΚΟΥ», που έχει εκδοθεί από την «ECOLE FRANCAISE D’ ATHENES» και έχει την ένδειξη: Sites et monuments XIV, ο Olivier Pelon και οι αρχιτέκτονες συνεργάτες του, γράφουν: «Μερικές λιθόπλινθοι, αποκλειστικά από αμμούδα, φέρουν εγχάρακτα σημεία διαφόρων μεγεθών και σχημάτων. Γνωστά και από άλλες εποχές, τα σημεία αυτά είχαν χαραχτεί από τους λατόμους ή τους κτίστες. Ωστόσο, η παρουσία διπλών πελέκεων και ενός αστεριού σε έναν από τους πεσσούς της αίθουσας VII 4 δεν φαίνεται να έχει την ίδια σημασία με το σταυρό και το αστέρι που είναι χαραγμένα στον κεντρικό πεσσό μιας σιταποθήκης και πάνω στο βωμό του μικρού ιερού XVIII 1, όπου έχουν ασφαλώς θρησκευτική σημασία».

Εξαιρετικά ενδιαφέρον, όσο και μυστηριώδες σύμβολο με ένα εξάκτινο αστέρι και στη μια από τις ακτίνες του σχηματισμένο ένα Τρίαιχμο (Ε).

Ακόμη και εδώ όμως, που η αποδοχή της άποψης ότι πρόκειται για «τεκτονικά σημεία» μοιάζει να είναι πλήρης, φαίνεται να υπάρχουν τελικά «ενστάσεις», που ξαναβάζουν το ερώτημα από την αρχή: τι είναι επί τέλους αυτά τα «απόκρυφα» σύμβολα, που κρατούν ερμητικά μυστική τη σημασία τους;
Εντύπωση προκαλεί και το γεγονός ότι ορισμένα από αυτά τα σύμβολα, όπως το λεγόμενο «τρίαιχμο» ή αλλιώς «Έψιλον», (γιατί δεν διαφέρει σε τίποτε το σχήμα του από το σημερινό γράμμα Έψιλον του ελληνικού αλφάβητου), αλλά και ο Διπλός Πέλεκυς και το αστέρι (και στις δυο μορφές του, με 6 ή 8 ακτίνες), εμφανίζονται σε αρκετές περιπτώσεις με διάφορες παραλλαγές.
· Το Τρίαιχμο εμφανίζεται να έχει στην αριστερή πλευρά του ένα βέλος (που είναι η μορφή ενός άλλου συμβόλου, του «Οβελού»), το οποίο εμφανίζεται ως προέκταση της μεσαίας γραμμής του «Ε».
· Ο Διπλός Πέλεκυς εμφανίζεται και αυτός σε ορισμένες παραλλάξεις, έχοντας πότε δεξιά και πότε αριστερά από τις δυο αιχμές του πέλεκυ, δυο κεραίες.
· Το αστέρι (αστέρας) εμφανίζεται πότε με 6 και πότε με 8 ακτίνες, ενώ και στις δυο αυτές μορφές του συνοδεύεται κάποιες φορές από το σύμβολο του «Οβελού» ή του βέλους, που δίνει την εντύπωση ότι δείχνει προς μια κατεύθυνση.
Όλα αυτά μάλλον πυκνώνουν τον χαρακτήρα του αινίγματος και απομακρύνουν αυτά τα χαραγμένα σύμβολα από την αρχική διατύπωση ότι πρόκειται δηλαδή για «τεκτονικά σύμβολα».
Το Μινωικό Ανάκτορο στα Μάλια, όπως και εκείνο της Φαιστού, προσφέρονται περισσότερο από τα άλλα δυο (της Κνωσού και της Ζάκρου) για παρατήρηση αυτών των χαραγμένων συμβόλων, γιατί τα περισσότερα βρίσκονται ακόμη αμετακίνητα στις θέσεις τους.
Στην Κνωσό, η αναστήλωση του Ανακτόρου από τον Evans δεν επιτρέπει σήμερα να δούμε αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε εύκολα στη Φαιστό και στα Μάλια. Ωστόσο, η Κνωσός παρουσιάζει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για την παρατήρηση αυτών των χαραγμάτων σε τρεις (τουλάχιστον) περιπτώσεις:
· Στην ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΘΡΟΝΟΥ: Τα σύμβολα εδώ είναι πολλά, όπως και οι ερμηνείες που επιδέχονται. Ένας από αυτούς τους ερμηνευτικούς δρόμους φαίνεται να οδηγεί στους Δελφούς, με σχετική ασφάλεια, διαπερνώντας τον Ομηρικό Ύμνο στον Απόλλωνα.
· Στην ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΥΛΗ (και κυρίως τη Βόρεια πλευρά της) και στη Βόρεια είσοδο του Ανακτόρου. Γνώριζαν οι Μινωίτες το Πολικό Άστρο και ποιος ήταν αυτός ο Πολικός Αστέρας, που έδειχνε το Βορρά των Μινωικών Χρόνων; Μια κατασκευή που σώζεται στην Κεντρική Αυλή στην Κνωσό, αλλά και μια πανομοιότυπη που υπάρχει μπροστά από την αίθουσα των Πολυθύρων στο Ανάκτορο των Μαλίων είναι προφανές ότι δείχνουν το Βορρά.
· Οι ΑΠΟΘΗΚΕΣ του Ανακτόρου της Κνωσού έχουν χαραγμένα σε ορισμένα σημεία τους δυο σύμβολα: το Τρίαιχμο (Έψιλον) και το Αστέρι με τις οκτώ ακτίνες, που με μια επίμονη παρατήρηση μπορεί και να είναι ένα Διπλό Τρίαιχμο, δηλαδή δυο Τρίαιχμα (Έψιλον) αντίνωτα (δηλαδή πλάτη με πλάτη).
Εντύπωση προκαλεί και ένα ακόμη σύμβολο, χαραγμένο στους τοίχους του Ανακτόρου στα Μάλια και μάλιστα σε επιλεγμένες θέσεις (στον τοίχο μιας Δεξαμενής Καθαρμών, για παράδειγμα). Το Αστέρι αυτό (με 6 ακτίνες) έχει σε μια από τις ακτίνες του σχηματισμένο ένα Τρίαιχμο. Το γεγονός αυτό παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την ερμηνεία τόσο των Αστεριών, όσο και του Τρίαιχμου.

Συνδυασμός του «Τρίαιχμου» (Έψιλον) με τον Οβελό σε τοίχο του Ανακτόρου στα Μάλια.

Όλα αυτά προϊδεάζουν κατά ένα τρόπο ότι πολλά από τα χαράγματα στα Μινωικά Παλάτια έχουν να κάνουν με τις αστρονομικές γνώσεις των Μινωιτών και τις παρατηρήσεις τους στον ουρανό, καθώς η λατρεία τους είναι σαφώς αστρική, όπως δείχνουν σχεδόν όλα της τα σύμβολα (με επίκεντρο το Φεγγάρι-Μίνη- Μινώα- Μινωικός).
Είναι επίσης φανερό ότι μέσα από αυτά τα σύμβολα ανιχνεύεται μια μυστική (μυστηριακή, τελετουργική) γλώσσα: Ποια σχέση μπορεί να έχει ο Διπλός Πέλεκυς, για παράδειγμα, με το φεγγάρι ή ποια σχέση μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στο Τρίαιχμο και τον Διπλό Πέλεκυ, αλλά και ποια σχέση μπορεί να έχουν οι συμβολισμοί των άστρων με τον διαφορετικό αριθμό ακτίνων, τόσο με το Πολικό Άστρο, όσο και με τον Σείριο. Και τέλος, όλα τα παραπάνω (συνδυασμοί συμβόλων και πιθανές ερμηνείες τους) ποια σχέση μπορεί, ενδεχομένως, να έχουν με τις τελετουργίες στους απρόσιτους (και απόκρυφους) διαδρόμους των Μινωικών Παλατιών, στους Λαβυρίνθους (όπου και η Λατρεία του Λάβρυος, δηλαδή του Διπλού Πέλεκυ, του κατ εξοχήν δηλαδή συμβόλου, που στο σχήμα του και μόνο εμπεριέχονται και αποκωδικοποιούνται όλες οι φάσεις του Φεγγαριού;
Μαζί με την Γραμμική Α΄ και τον Δίσκο της Φαιστού, αυτά τα χαραγμένα σύμβολα στους τοίχους των Μινωικών Παλατιών περιμένουν την αποκωδικοποίησή τους, με γνώμονα (πιθανόν) τις αστρονομικές ενασχολήσεις και γνώσεις των Μινωιτών.
Η σελιδα μας στο facebook...https://www.facebook.com/pages/%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%9A%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BC%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1/560057367393316?hc_location=timeline